Về với Bắc Giang là hành trình về thăm những ngôi chùa cổ, rêu phong, là điểm tựa tâm linh cho làng xóm bao đời. Mọi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng truyền thống mang tính kế truyền đều được tổ chức tại đây. Khi tới thăm những công trình này, du khách sẽ được chiêm ngưỡng không gian cổ kính, sự uy nghiêm, dấu tích của nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc đạt đến trình độ đỉnh cao do nghệ nhân những phường nghề cách nay nhiều thế kỷ thực hiện. Những công trình kiến trúc ấy với ý nghĩa biểu trưng cho một làng hoặc vùng nên thường được người xưa chọn ở vị trí đầu làng hoặc trung tâm của làng nơi có cảnh trí đẹp và đắc địa về phong thủy. Những ngôi chùa ngoài vẻ đẹp của kiến trúc còn mang đậm giá trị lịch sử mà hầu hết có niên đại khoảng từ thế kỷ 16, 17. Đó là chùa Vĩnh Nghiêm (Yên Dũng) và chùa Bổ Đà (Việt Yên) - hai điểm đến không thể bỏ qua trên dặm đường hành hương của biết bao thế hệ người Việt.
Đến thăm chùa Bổ Đà (Việt Yên), qua cổng ngoại chừng 50m là cổng nội vào chùa. Lối vào và cổng được dẫn bởi hai bức tường chình đất rêu phong rất lạ. Ngôi chùa cổ này nhận được rất nhiều sự quan tâm của du khách bởi sự độc đáo trong kiến trúc truyền thống vẫn còn được gìn giữ khá nguyên vẹn. Các công trình bố trí liên kết với nhau qua những hành lang. Tuy là một kiến trúc tôn giáo nhưng chùa Bồ Đà lại khiến những du khách đã một lần tới đây có cảm nhận như đang lạc vào bối cảnh của quá khứ những gia đình ở nông thôn miền Bắc những thập niên 50,60 của thế kỷ 19. Chùa hiện đang lưu giữ 1935 mộc bản kinh Phật thuộc thiền phái Lâm tế và gần 100 ngôi tháp được coi như nguồn tư liệu lịch sử quý hiếm phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học.
Qua xã Trí Yên huyện Yên Dũng, một huyện nằm ở phía nam của tỉnh, vùng đất cổ có bề dày về lịch sử văn hoá và truyền thống khoa bảng, du khách nhất định phải dừng chân đến với ngôi chùa cổ nổi tiếng- chùa Vĩnh Nghiêm. Chùa Vĩnh Nghiêm toạ lạc nơi có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, nơi hợp lưu của sông Lục Nam và sông Thương, được ví là một danh lam cổ tự đứng đầu trong thiên hạ. Đây là một ngôi chùa dòng thiền Trúc lâm do vua Trần Nhân Tông sáng lập từ thế kỷ XIII. Dân gian có câu:
“Ai qua Yên Tử, Quỳnh Lâm
Vĩnh Nghiêm chưa tới, thiền tâm chưa đành”
Chùa nằm hướng mặt về phía Lục Đầu Giang - Kiếp Bạc, không chỉ nổi bật là một quần thể kiến trúc Phật giáo cổ kính linh thiêng, nơi đây hiện còn lưu giữ hơn 3000 ván in kinh Phật đã được công nhận là Di sản ký ức thế giới khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Chùa Vĩnh Nghiêm là một điểm đến tâm linh nối kết hệ thống chùa, tháp dọc về phía tây kết nối tới Yên Tử của Quảng Ninh.
Từ chùa Vĩnh Nghiêm nhìn ra du khách đã thấy màu xanh trùng điệp của dãy núi Nham Biền kỳ vĩ như bức bình phong án giữ chở che, có lẽ bởi vậy mà tương truyền nơi đây là vùng đất thiêng gắn với huyền thoại 99 con chim phượng hoàng ứng với mỗi ngọn núi. Ngay trên đỉnh Non Vua nơi có vị trí bao quát toàn vùng, thiền viện Trúc Lâm Phượng hoàng đã được hoàn thiện. Đây là công trình du lịch văn hóa tâm linh có quy mô bề thế gồm nhà tiền đường, nhà tăng nhà ni, nhà kinh sách, gác chuông. Không chỉ là địa chỉ thu hút giới phật tử, tăng ni cả nước mà nơi đây rất phù hợp để du khách bốn phương tìm về vãn cảnh, thưởng ngoạn cảnh trí hùng vĩ giữa bao la đất trời rồi lắng dịu, tĩnh tâm, phút chốc như giũ bỏ được mọi ưu lo, phiền muộn của đời thường để nhập theo lời kinh, nhịp chuông ngân nga hướng thiện.
Bắc Giang nơi lắng đọng và kết tinh những giá trị truyền thống đặc sắc của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Trong mỗi , ngôi chùa cổ kính là lịch sử, là văn hóa được bảo tồn dù nhiều thế kỷ đã qua.
Bài Thu Phương
Ảnh Hà Yến
