“Sông Lục Nam trôi nghiêng nghiêng bóng một con đò,Xa xa dãy núi Huyền Đinh, linh thiêng non nước ngàn năm”.Câu trong bài hát “Gửi về sông Lục núi Huyền” của nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân với giai điệu ru rương, êm đềm dẫn lối cho bước chân du khách khám phá, tìm hiểu về danh thắng, vùng đất con người trên đôi bờ sông Lục Nam. Sông Lục Nam hay còn gọi là sông Minh Đức hay sông Lục, sông bắt nguồn từ Lạng Sơn chảy qua địa phận xã An Lập, huyện Sơn Động đến huyện Lục Ngạn, Lục Nam và kết thúc tại ngã ba Phượng Nhãn, huyện Yên Dũng.Trong tiềm thức của mỗi người con người Việt Nam, hình ảnh của dòng sông luôn gắn liền và song hành như những bài ca đi cùng năm tháng. Đến với Bắc Giang du khách sẽ có dịp khám phá dòng sông Lục Nam hiền hòa thơ mộng. Dọc theo đôi bờ sông đâu đâu cũng thấy những di tích, danh thắng đan xen tạo nên cả một hệ thống di sản vật thể và phi vật thể phong phú, đa dạng, minh chứng cho một nền văn hóa đã trải qua hàng nghìn năm lịch sử. Đây là tuyến du lịch sẽ mang đến cho du khách với nhiều trải nghiệm mới, được cảm nhận, khám phá, chiêm ngưỡng phong cảnh thiên nhiên hoang sơ trong không gian rộng lớn, huyền ảo của dòng sông Lục và dãy núi Huyền Đinh.
Điểm đầu tiên nơi du khách khởi hành là ngã ba Phượng Nhãn, nơi hợp lưu của Sông Thương, sông Lục Nam và sông Cầu, tại đây du khách sẽ có dịp ghé thăm ngôi chùa cổ trên 700 năm, đó là Chùa Vĩnh Nghiêm, chùa thuộc thôn Quốc Khánh, xã Trí Yên huyện Yên Dũng. Chùa Vĩnh Nghiêm là một ngôi chùa lớn, tương truyền chùa có từ thời Lý, được mở mang xây dựng vào thời Trần( thế kỷ XIII). Chùa Vĩnh Nghiêm có vai trò là một trung tâm đào tạo các tăng ni phật tử trong cả nước, ngôi chùa ngoài thờ phật còn thờ 3 vị Trúc Lâm tam tổ là Trần nhân Tông(1258-1308); thiền sư Pháp Loa(1284-1330) và thiền sư Huyền Quang(1254-1334). Đây là 3 vị tổ sư đã có công khai sáng ra dòng thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Hiện nay chùa Vĩnh Nghiêm mang dấp phong cách kiến trúc của thời Lê-Nguyễn. Trong chùa còn nhiều những hiện vật cổ đặc biệt là kho mộc bản với hơn 3000 bản lẻ lưu truyền lại những giá trị vô giá của nhân loại…Kho mộc bản đã được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu khu vực Châu Á Thái Bình Dương .
Đi theo dòng sông Lục du khách tiếp tục cuộc hành trình khám phá một ngôi chùa cổ nữa đó là chùa Khám Lạng, huyện Lục Nam, tương truyền chùa được xây dựng vào thời nhà Lý-Trần, nhưng do chiến tranh và thiên nhiên tàn phá, đến thời Nguyễn (vào thế kỷ XIX) chùa được tu sửa lại. Hiện nay chùa Khám Lạng còn lưu giữ lại một hiện vật cổ rất có giá trị khoa học là hương án làm bằng đá, được tạo tác khoảng thế kỷ XV. Hương án đựợc làm từ nhiều khối đá xanh ghép lại và phân chia thành 4 tầng mỗi tầng có nét kiến trúc chạm khắc tinh tế cầu kỳ hoa văn mềm mại của cánh sen, của rồng… theo các nhà khảo cổ học cho biết đây là sản phẩm của nghệ thuật tạo tác đá thời Lê Sơ, do vậy hương án là một di vật độc đáo có một không hai trên vùng đất Bắc Giang. Hiện nay Hương án đã được nhà nước xếp hạng là bảo vật của quốc gia.
Cùng nằm trên địa phận huyện Lục Nam du khách đến với Khu du lịch sinh thái Suối Mỡ, thuộc xã Nghĩa Phương. Suối Mỡ được bắt nguồn từ núi Hồ Bấc của dãy Huyền Đinh Yên Tử chảy qua các khe nước tạo thành 5 bậc thác nước quanh năm tung bọt trắng xóa, dọc theo thác nước thi thoảng có những phiến đá to như những chiếc sập, vô tình lại trở thành điểm dừng chân cho du khách mỗi khi trùn chân mỏi gối. Tại đây du khách có thể nghe thấy những âm thanh trong tự nhiên, đâu đó có tiếng chim kêu trong gió, tiếng suối chảy, róc rách, bốn bề là các dãy núi trùng trùng điệp, đan xen là các loài cỏ cây đua nhau khoe sắc thắm. Dọc theo bờ suối có 3 ngôi đền Thượng, Trung, Hạ đan xen là các loài cây bám theo vách đá nghiêng mình rủ bóng đã tạo nên một bức tranh phong cảnh sơn thủy hữu tình làm say lòng biết bao du khách. Cả 3 ngôi đền đều thờ nàng công chúa Quế Mị Nương tương truyền nàng là người đẹp nết na, thùy mị, nhân hậu, khi đến đây du ngoạn thấy phong cảnh đẹp quyến rũ nhưng đất đai thì khô hạn, người dân nghèo đói. Nàng đã bỏ lại đằng sau cuộc sống của kinh thành tráng lệ ở lại giúp nhân dân mang nguồn nước về . Nhân dân nhớ ơn bà lập đền thờ và phong bà là Thượng Ngàn Thánh Mẫu. Hàng năm để nhớ đến công lao của bà, nhân dân chính quyền địa phương đã long trọng tổ chức lễ hội từ ngày 30/3 đến 01/4 Âm lịch hàng năm.
Đi qua huyện Lục Nam du khách đến với ngôi đền Cầu Từ, thuộc xã Phượng Sơn huyện Lục Ngạn. Kế bên trái ngôi đền là cả một khu nền móng, gạch ngói hoa văn trang trí được các nhà nghiên cứu khảo cổ học khai quật xác định niên đại có từ thời Lý. Phía bên phải ngôi đền có cây thị thuộc vào loại đại cổ thụ, thân to xù xì, cành lá xanh tốt, gốc to đến vài người ôm không xuể. Với minh chứng của cây thị cổ thụ và hiện vật của những di chỉ khảo cổ học cho thấy đây là một vùng đất có truyền thống lịch sử văn hóa từ lâu đời. Ngôi đền là một địa chỉ du lịch tâm linh lý tưởng cho du khách và các nhà nghiên cứu lịch sử, khoa học tìm đến.Dọc theo tuyến đường sông du khách đến với làng nghề Mỳ Chũ ( Mỳ Nam Dương), thương hiệu Mỳ Chũ đã được khách trong và ngoài nước biết đến bởi đây là làng nghề đã có từ lâu đời, sản phẩm Mỳ Chũ rất thơm ngon. Mỳ Chũ được làm bằng gạo bông hồng của vùng Chũ có vị đậm, dẻo dai. Đặc biệt với cách làm chế biến thủ công với bí quyết riêng kết hợp cùng bàn tay khéo léo đã làm nên một hương vị khó quên... Hiện nay Mỳ Chũ đã được lựa chọn là đặc sản làng nghề truyền thống của Bắc Giang mang đi quảng bá thương hiệu tại nhiều địa phương trong cả nước. Tiếp theo du khách đến với xã Hồng Giang huyện Lục Ngạn, nơi đây có Đền Từ Hả nổi tiếng linh thiêng, đền thờ tướng quân Vũ Thành. Tương truyền vùng này là vùng đất của chúa Động Giáp tức là nơi sinh ra Thân Cảnh Phúc (Vũ Thành), ngài là phò mã của vua nhà Lý. Xưa kia các vị vua nhà Lý đã gả các công chúa cho các Tù trưởng để trấn giữ vùng biên cương của tổ quốc. Vũ Thành với tài thao lược chỉ huy quân sự của mình đã lãnh đạo nhân dân đánh đuổi giặc Tống bảo vệ giang sơn, xã tắc. Hiện nay trong đền vẫn còn những hiện vật cổ như các đồ thờ, tượng thờ Vũ Thành, 21 đạo sắc phong do các vị vua của các triều đại ban cho… Đền Hả thờ tướng quân Vũ Thành và các công chúa nhà Lý như là Quốc mẫu Thiên Thành; Thụy thiên công chúa…đến 11 tháng giêng âm lịch hàng năm nhân dân xã Hồng Giang lại tưng bừng mở hội tưởng nhớ đến công lao to lớn của tướng quân Vũ Thành, lễ hội còn thể hiện tinh thần đoàn kết chống giặc ngại xâm của nhân dân ta trong lịch sử đấu tranh bảo vệ đất nước. Qua huyện Lục Ngạn, du khách đến với khu Rừng nguyên sinh Khe Rỗ, đây là một khu du lịch sinh thái, thuộc xã An Lạc, huyện Sơn Động. Khu rừng có tổng diện tích 7.153ha với diện tích rừng là 5.092ha. Khe Rỗ là khu rừng nguyên sinh tiêu biểu không chỉ của Bắc Giang mà còn điển hình cho cả vùng Đông Bắc Việt Nam. Khu rừng là nơi sinh tồn của nhiều loại động thực vật: 786 loài thực vật; 51 loài thú, trong đó có 43 loài quý hiếm ghi trong sách đỏ. Sống xung quanh khu bảo tồn là hai bản người Dao. Hiện nay khu rừng là một địa chỉ du lịch sinh thái lý tưởng cho du khách thích mạo hiểm, khám phá những nét khuyến rũ hoang sơ độc đáo của thiên nhiên. Dòng sông Lục hiền hòa thơ mộng ven đôi bờ còn chất chứa những giá trị văn hóa phi vật thể đậm đà bản sắc của đồng bào các dân tộc như: điệu Soong hao, sli; lễ hội Khám Lạng; lễ hội đền Từ Hả, lễ hội Vĩnh Nghiêm…cùng với đó là những ẩm thực và đặc sản nổi tiếng của địa phương như mật ong, Vải Thiều, Mỳ Chũ, Khau Nhục…Tất cả làm nên một dòng sông Lục quyến rũ, giàu tính nhân văn. Chắc hẳn khi kết thúc cuộc hành trình thăm quan, du khách khi ra về vẫn còn lắng đọng đâu đó với tiếng chuông chùa ngân vang, với hình ảnh dòng suối trong vắt và cánh rừng xanh biếc…Hy vọng rằng trong tương lai không xa cùng với Nghị quyết và kế hoạch phát triển du lịch của tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2016-2020 và những năm tiếp theo, tuyến du lịch bên đôi bờ sông Lục sẽ là một tuyến du lịch tâm linh kết hợp với sinh thái hứa hẹn thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến thăm quan, từ đó góp phần thúc đẩy du lịch Bắc Giang ngày càng phát triển./. Văn Dương
