Từ thành phố Bắc Giang, ngược quốc lộ 31 lên huyện Lục Ngạn. Tiết tháng hai âm, mưa lất phất. Hai bên đường, hoa vải thiều đua nở tưng bừng. Qua phố Kim, vượt cầu Gia Nghé, nhìn xa hút tầm mắt là những trang trại vải thiều lá xanh hoa trắng, cây lớn cây nhỏ lúp xúp bạt ngàn. Tại các khu vườn, vải chen sát vải, những cành hoa đua nhau đón nắng, đón gió, rà sát ra cả mặt đường.
Tây Bắc nổi tiếng với hoa ban trắng. Hà Nội đẹp nao lòng với sắc hoa sưa, hoa sữa. Tây nguyên vàng rực hoa quỳ, trắng muốt sắc hoa cà phê. Còn Bắc Giang với bạt ngàn hoa vải thiều giúp mùa xuân thêm tươi đẹp. Vương quốc vải thiều – danh hiệu được mệnh danh cho vùng đất Lục Ngạn, vùng đất nổi tiếng với hơn 17.000 ha vải thiều với sản lượng thu hoạch hàng năm lớn nhất Việt Nam. Đến Bắc Giang vào dịp đầu xuân, điều du khách cảm nhận là sự choáng ngợp trước cảnh hoa vải thiều bung nở trắng các triền đồi. Màu trắng thuần khiết, nối tiếp nhau trải dài bên những miệt vườn. Thật lạ kỳ, trên mảnh đất này đều có sự góp mặt của những loài cây nổi tiếng thơm ngon: vải thiều, hồng Nhân hậu, na dai, cam đường Canh, táo Thiện phiến, nếp Phì Điền, gạo Bao Thai hồng…
Để có mùa vải thiều thắng lợi, ngoài việc phụ thuộc vào thiên nhiên, còn rất cần sự chăm sóc đúng kỹ thuật của những người chủ vườn cần mẫn. Ngay sau khi thu hoạch, từ tháng sáu đến tháng tám năm trước, những chủ vườn sẽ tiến hành cắt tỉa cành lá, loại bỏ những cành sâu, kém phát triển. Tiến hành bón phân, tưới nước, làm sạch cỏ. Tới tháng chín, tháng mười thì tiến hành khoanh vỏ gốc. Khoanh vỏ là hình thức kìm hãm sự phát triển tiêu cực của lộc lá, kích thích quá trình ra hoa cho vụ quả sang năm. Tháng giêng năm sau khi những chồi nụ bắt đầu chớm nhú, các chủ vườn lại bón phân tưới nước chờ vụ hoa và quả mới. Cây vải được cho là vải tổ trên đất Lục Ngạn đã có tuổi đời trên 60 năm, thuộc sở hữu của ông Nguyễn Đức Trụ, người làng Thủ Dương, xã Nam Dương. Ông Trụ là người đã nhân giống, chiết cành cho họ hàng, làng mạc, xóm giềng – những người từ Thái Bình, Nam Định, Hưng Yên… lên Lục Ngạn làm ăn, lập nghiệp từ mấy mươi năm trước. Nhưng để biến Lục Ngạn thành kinh đô của loại quả thơm ngọt, năm 1982 lãnh đạo tỉnh, huyện lúc bấy giờ có chủ trương phủ xanh đất trống, đồi núi trọc bằng 20.000 ha cây ăn quả, mà chủ yếu là cây vải, được lấy giống từ huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương lên, với một quyết tâm cao là đưa vùng đất Lục Ngạn vốn nghèo khó trở thành ấm no, giầu có…
Các xã trọng điểm của vải thiều Lục Ngạn là các xã Quý Sơn, Hồng Giang, Tân Quang, Giáp Sơn…. Đây là những xã đứng đầu toàn huyện về kỹ thuật thâm canh và chăm sóc vải thiều. Chất lượng và giá bán sản phẩm vải thiều của nông dân tại các xã này bao giờ cũng đứng đầu và cao nhất huyện. Các xã vùng cao tuy sản lượng vải thiều thấp hơn các xã vùng thấp, nhưng mùa hoa vải thiều tại các xã vùng cao của huyện Lục Ngạn lại mang một bản sắc rất riêng biệt. Mùa hoa vải thiều cũng chính là mùa hát hội của bà con các dân tộc vùng cao Lục Ngạn.
Tục hát soong hao của người Nùng, nam nữ phải đối đáp theo các bước: làm quen, chào hỏi, xin phép, kết bạn và hẹn hò. Thường thì mọi người vẫn hát những bài hát ca ngợi cảnh đẹp quê hương, làng bản, phong tục sản xuất, ca ngợi bốn mùa. Qua lời hát, các cặp đôi gửi cho nhau những lời nhắn nhủ yêu thương, ngỏ ý giao duyên kết tình. Mỗi mùa soong hao về lại có biết bao cặp nam nữ nên duyên đôi lứa. Hết hội vùng này lại tới hội vùng kia, bạn soong hao lần lượt mời nhau về dự hội ở địa phương mình. Mở màn cho hội soong hao vùng Lục Ngạn là ngày 12 tháng giêng – ngày chợ phiên Thác Lười (Tân Sơn). Từ các xã Cấm sơn, Sơn Hải, Hộ Đáp và tận bên kia đèo Quao (Lạng Sơn) các chàng trai, cô gái cùng rủ nhau tìm về. Họ say xưa câu hát,hát từ Thác Lười đến Phong Vân về Tân Hoa, Biển Động, xuôi Chũ xong lại vòng về Bắc Lệ, Chi Lăng. Soong hao cứ vui như thế cho đến hết xuân.
