Xác định những lợi thế, tiềm năng và cơ hội cho phát triển du lịch cộng đồng (DLCĐ) và sinh thái, mới đây huyện Lục Ngạn đã xây dựng Đề án Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng huyện Lục Ngạn giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn 2030. Bằng các giải pháp, nguồn vốn hỗ trợ của tỉnh và địa phương, Lục Ngạn đề ra mục tiêu xây dựng, phát triển du lịch sinh thái cộng đồng thành sản phẩm du lịch hấp dẫn với không gian du lịch chính là khu vực hồ Cấm Sơn và vùng cây ăn quả.

Tiềm năng lớn

Lục Ngạn là huyện miền núi, có địa hình đa dạng đan xen giữa đồi núi thấp và núi cao, nhiều hồ đập. Thiên nhiên đã ban tặng cho Lục Ngạn trở thành một vùng cây ăn quả trù phú với nhiều sản vật trái cây nức tiếng trong và ngoài nước. Là huyện giàu truyền thống lịch sử, văn hoá, cũng là nơi sinh sống đan xen của nhiều đồng bào dân tộc như: Kinh, Tày, Nùng, Sán Dìu, Sán Chí, Cao Lan, Dao, Hoa...; nhiều di sản văn hoá vật thể và phi vật thể như chùa Am Vãi, đền Hả, hát Sloong hao, Sli, hát then, hát lượn. Đặc biệt, dân ca Sán Chí xã Kiên Lao và dân ca Cao Lan xã Đèo Gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Hồ Cấm Sơn có quy mô lớn, với diện tích mặt nước là 2.650ha, chứa khoảng 307 triệu m3 nước, độ sâu trung bình khoảng 20m, nơi sâu nhất 47,5m, chiều dài hồ 22 km, chỗ rộng nhất là 5 km, hồ có rất nhiều đảo. Phía Tây Bắc của hồ giáp với tỉnh Lạng Sơn. Cấm Sơn có cảnh đẹp sơn thuỷ hữu tình, quanh hồ là những dãy núi cao bao bọc, vùng lòng hồ có nhiều đảo nhỏ trùng điệp nhấp nhô như một “Vịnh Hạ Long thu nhỏ”. Lục Ngạn còn được biết đến là “vựa trái cây” lớn nhất miền Bắc, nơi đây tập trung nhiều loại trái cây đặc sản như: vải thiều, nhãn, các loại cây có múi (cam ngọt, cam lòng vàng, bưởi ngọt, bưởi da xanh…). Với diện tích trồng vải trên 15 nghìn ha; các  loại cây có múi với hơn 6.500 ha, ngoài ra còn có táo, ổi, nhãn, thanh long. Những năm qua, huyện Lục Ngạn đã tập trung thực hiện nhiều biện pháp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, từng bước xây dựng thương hiệu cho các loại trái cây của Lục Ngạn nhằm tạo đầu ra ổn định. Chất lượng trái cây Lục Ngạn ngày càng cao, đậm vị, mầu sắc vỏ quả đẹp nên được người tiêu dùng ưa chuộng. Với chất lượng đảm bảo tiêu chuẩn sản phẩm hữu cơ sạch, trái Vải thiều Lục Ngạn đã được xuất khẩu sang những thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Trong chu kỳ một năm, Lục Ngạn có 4 mùa hoa trái để thu hút khách du lịch; từ tháng 01 đến tháng 03 có cam và táo xuân; tháng 5, 6 có vải thiều; tháng 7, 8 có nhãn; tháng 9 đến tháng 12 có cam, bưởi các loại, táo Đài, táo lê...; ngoài ra nhân dân Lục Ngạn còn có kỹ thuật, kinh nghiệm làm cho quả ổi, thanh long ra trái quanh năm.

Tuy nhiên, theo lãnh đạo địa phương, du khách chủ yếu là đi trong ngày, chưa dừng lại nghỉ đêm để trải nghiệm hết những thú vị, đặc sắc của miền quê Lục Ngạn. Hiện nay, du lịch Lục Ngạn vẫn chỉ dừng lại ở tiềm năng, chưa được đầu tư và khai thác. Cơ sở hạ tầng du lịch của huyện cơ bản còn thiếu nhiều; mạng lưới giao thông đến các điểm có tiềm năng du lịch của huyện còn khó khăn; các bến bãi, điểm dừng đỗ xe của khách chưa có. Cơ sở vật chất – kỹ thuật, nhà hàng ăn uống, khách sạn, nhà nghỉ để phục vụ du lịch còn hạn chế, toàn huyện hiện có 05 nhà hàng tại thị trấn Chũ, có 33 nhà nghỉ tập trung tại các xã, thị trấn: Chũ, Quý Sơn, Hồng Giang, Phượng Sơn, Trù Hựu, Tân Sơn, Biển Động, còn lại các xã khác không có hoặc chỉ có những quán ăn bình dân. Lục Ngạn chưa có các công ty, hợp tác xã kinh doanh, tổ chức các hoạt động du lịch mang tính chuyên nghiệp.

Phát huy lợi thế

Bà Vi Thị Anh Thùy, Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin huyện Lục Ngạn cho biết, thời gian gần đây, mỗi năm Lục Ngạn đón khoảng 50 nghìn lượt khách đến tham quan vùng cây ăn quả, hiện tại đang vào mùa cam, bưởi, đã có nhiều đoàn khách về trải nghiệm. Huyện đã quy hoạch một số điểm phát triển du lịch vườn đồi, bố trí các điểm đẹp, thuận lợi cho hành trình du lịch. Trong đề án Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn 2030 với kinh phí dự kiến gần 50 tỷ đồng, huyện đề ra mục tiêu xây dựng, phát triển du lịch sinh thái cộng thành sản phẩm hấp dẫn với không gian du lịch chính là khu vực hồ Cấm Sơn và vùng cây ăn quả. Các điểm được lựa chọn gồm: Thôn An Phú (Mỹ An); thôn Hoa Quảng, Đồng Quýt (Tân Mộc); Giành Mới (Quý Sơn); Bồng 1 (Thanh Hải); Ngọt (Hồng Giang); Sàng Bến (Tân Quang) và đặc biệt tại thôn Bắc Hoa (Tân Sơn) hiện còn 106 ngôi nhà trình tường đất, lợp ngói âm dương, có những ngôi nhà có niên đại gần 100 năm; người Nùng ở đây còn lưu giữ được nhiều nét văn hoá truyền thống đặc sắc. Mới đây, Trung tâm Thông tin và Xúc tiến Du lịch Bắc Giang cho biết: Đơn vị đã kết nối với một số công ty lữ hành khảo sát và xây dựng tuor Xuân Lương (Yên Thế) – Bắc Hoa (Lục Ngạn) với Hữu Liên, huyện Hữu Lũng (Lạng Sơn).

Mục tiêu của Đề án giúp người dân giảm nghèo phát triển kinh tế; bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc; bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường nước khu vực hồ Cấm Sơn; bảo vệ môi trường gắn với phát triển ngành du lịch theo hướng bền vững. Từ đó, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương; khai thác có hiệu quả tiềm năng du lịch sinh thái, trải nghiệm nét văn hóa của vùng đất, con người Lục Ngạn; tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân; nâng cao giá trị sản phẩm cây ăn quả; làm tiền đề cho ngành du lịch Lục Ngạn phát triển trong thời gian tiếp theo. Đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân về ý nghĩa, tầm quan trọng của phát triển du lịch. Tăng cường xây dựng cơ sở vật chất, kỹ thuật đảm bảo đủ các điều kiện công nhận các điểm du lịch cộng đồng. Mỗi điểm du lịch chọn 10 đến 20 hộ dân tham gia làm du lịch; vận động nhân dân cải tạo cơ sở vật chất nhà ở, công trình vệ sinh, đảm bảo để khách du lịch dừng nghỉ; trồng các loại hoa, tạo cảnh quan để phục vụ phát triển du lịch.

            Các giải pháp được huyện quan tâm như: Vận động nhân dân, các hợp tác xã du lịch khu hồ Cấm Sơn xây dựng từ 1 đến 2 nhà sàn, 05 nhà chòi tại các điểm dừng nghỉ; tập trung khai thác tiềm năng và thế mạnh du lịch của địa phương, đa dạng hóa các loại hình, sản phẩm du lịch phục vụ khách tham quan, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, góp phần vào sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương. Phát huy mạnh mẽ vai trò chủ thể là người dân cùng cộng đồng dân cư tham gia phát triển du lịch. Phấn đấu mỗi năm thu hút từ 60.000 đến 80.000 lượt khách du lịch. Cùng đó đẩy mạnh kêu gọi xúc tiến đầu tư, công tác xã hội hóa, thành lập các Hợp tác xã dịch vụ du lịch để tăng cường nguồn lực, đa dạng hóa các dịch vụ, các sản phẩm du lịch và tham gia vận hành có hiệu quả công tác du lịch tại địa bàn. Kêu gọi các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng các hạng mục phục vụ hoạt động vui chơi giải trí, nhà hàng, nhà sàn và một số hạng mục công trình tại các điểm du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái hồ Cấm Sơn.

Lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án phát triển KT-XH, dự án đầu tư của các ngành để từng bước đầu tư các hạng mục hạ tầng cơ sở thiết yếu phục vụ cho phát triển du lịch. Hỗ trợ tu sửa nâng cấp nhà sàn văn hóa, nhà trưng bày sản phẩm, nhà chòi khu vực hồ Cấm Sơn; hỗ trợ một phần kinh phí cho các hợp tác xã, các hộ dân làm du lịch cộng đồng. Xây dựng công trình vệ sinh công cộng tại các điểm dừng nghỉ trên hồ Cấm Sơn, bãi đỗ xe, một số điểm du lịch cộng đồng. Hỗ trợ một số thiết bị trên thuyền như áo phao, phao cứu sinh. Xây dựng một số biển nội quy khu du lịch, biển báo, biển chỉ dẫn… Mở các lớp tập huấn nghiệp vụ du lịch; tổ chức các đoàn khảo sát học tập kinh nghiệm của các địa phương khác trong cả nước; tổ chức các tour thử nghiệm mời các công ty lữ hành về khảo sát tại các điểm du lịch tại địa phương. Thiết kế bản đồ, tờ rơi, tờ gấp, xây dựng phim tư liệu quảng bá các điểm đến tại các hội chợ, triển lãm, hội thảo, các sự kiện văn hoá thể thao lớn trong và ngoài tỉnh. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân, đồng thời vận động người dân tại các điểm du lịch cộng đồng, du lịch hồ Cấm Sơn hưởng ứng, tích cực tham gia đầu tư xây dựng nhà sàn, nhà chòi và các loại hình dịch vụ phục vụ khách du lịch...

Với sự quan tâm và những giải pháp trên, chắc chắc du lịch cộng đồng, kết hợp sinh thái tại huyện Lục Ngạn sẽ có bước khởi sắc trong tương lai.