Trong những năm gần đây, du lịch dựa vào nông nghiệp, nông thôn hiện đang là một xu thế mới được yêu thích của người dân thành phố (khu vực có nguồn khách dồi dào với mức chi tiêu cao). Nông thôn mới là nền tảng hỗ trợ cho sự phát triển đa dạng các loại hình du lịch với chất lượng ổn định của điểm đến của mỗi địa phương đồng thời phát triển du lịch cũng sẽ là một trong những giải pháp thúc đẩy xây dựng nông thôn mới phát triển bền vững và là giải pháp tốt trong giai đoạn hiện nay cũng như lâu dài trong thời gian tới.
Miệt vườn hoa trái – tiềm năng cho phát triển du lịch trải nghiệmLục Ngạn được biết đến là “vựa trái cây” lớn nhất miền Bắc với tổng số hơn 28.000 ha cây ăn quả. Trong đó tập trung nhiều loại trái cây đặc sản như: Vải thiều, nhãn, các loại cây có múi (cam ngọt, cam lòng vàng, bưởi Diễn, bưởi da xanh, bưởi Hoàng). Trong chu kỳ một năm, Lục Ngạn có 4 mùa hoa trái đều có thể thu hút khách du lịch; Mùa Xuân, khắp các triền đồi Lục Ngạn là trắng màu hoa vải thiều, thơm ngát hoa chanh, hoa bưởi và những trái cam, trái táo vụ xuân. Đến mùa Hè – mùa vải thiều chín đỏ trên khắp các triền đồi Lục Ngạn. Mùa Thu- Đông Lục Ngạn bước vào mùa thu hoạch cây có múi là những giống cam Canh, cam Vinh, bưởi Diễn, bưởi Da xanh, bưởi Hoàng rồi các loại táo Đài Loan, Táo lai lê...; ngoài ra Lục Ngạn còn có Ổi, Thanh long ra trái quanh năm. Trái cây Lục Ngạn có chất lượng đặc sắc, thơm ngon đậm vị, an toàn; diện tích rộng lớn, trải đều khắc các xã, thị trấn trong huyện và được trồng với trình độ thâm canh cao theo các quy chuẩn an toàn Vietgap, GlobalGap. Với chất lượng trái cây cao, mẫu mã đẹp nên trái cây Lục Ngạn đã định vị được thương hiệu trên thị trường cả nước, được xuất khẩu sang những thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ...Về tài nguyên văn hóa, xã hội Lục Ngạn cũng có nhiều lợi thế cho phát triển du lịch đó là: Cư dân năng động, thân thiện mến khách, sắc màu văn hóa dân tộc đa dạng, phong phú. Lục Ngạn có 8 dân tộc, trong đó nhiều dân tộc ít người còn giữ được những nét văn hóa truyền thống phong phú, đa dạng, đặc sắc như các phiên chợ vùng cao Tân Sơn, các hội hát Sloong hao, dân ca Sán Chí xã Kiên Lao và dân ca Cao Lan xã Đèo Gia được Bộ Văn hóa- Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia...Hệ thống 42 di tích lịch sử văn hóa có được xếp hạng di tích cấp tỉnh và Quốc gia, tiêu biểu như Đền Hả, đền Cầu Từ, Chùa Am Vãi...Các thôn, tổ dân phố đều có đội nghệ thuật có thể phát triển thành các sản phẩm phục vụ khách du lịch. Ngoài ra, Lục Ngạn nằm trong vùng khí hậu ôn hoà, mát mẻ, độ che phủ rừng lớn, có nhiều tài nguyên du lịch sinh thái như các hồ Khuôn Thần, hồ Cấm Sơn...là những điểm đến độc đáo, hấp dẫn du khách có thể kết nối tạo ra các tuyến tham quan kết hợp cho du khách khi đến Lục Ngạn. 
Nông thôn mới tạo nên hệ thống hạ tầng thiết yếu cho du lịch khai thácGiai đoạn 2015- 2020, huyện Lục Ngạn đã có bước bứt phá về phát triển hạ tầng nhờ phong trào xây dựng nông thôn mới. Toàn huyện đã đầu tư trên 1.000 tỷ đồng cho các tiêu chí nông thôn mới trong đó chủ yếu là hệ thống hạ tầng…cứng hóa trên 1500 km đường giao thông nông thôn nâng tỷ lệ cứng hóa toàn huyện lên 85%. Các tuyến đường tỉnh, huyện cũng đang được đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp, mở rộng, hệ thống điện, đường, trường, trạm, các tiêu chí về văn hóa, y tế, giáo dục...được đầu tư. Hiện toàn huyện đã có 12/27 xã và nhiều thôn đạt chuẩn nông thôn mới. Nhiều biệt thự nhà vườn có thể phát triển thành Homestay để đón khách du lịch đến sử dụng các dịch vụ của người dân từ dịch vụ ăn, uống, ngủ, nghỉ; trải nghiệm cuộc sống thường ngày của bà con nông dân như: trồng cây, chăm sóc, tỉa cây, thu hoạch và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Đây là điều kiện thuận lợi cho việc khai thác, phát triển du lịch, thu hút khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm vùng cây ăn quả của huyện.Về điều kiện hạ tầng, dịch vụ khác: Địa bàn Lục Ngạn hiện có 05 nhà hàng ăn uống tại thị trấn Chũ, có 33 nhà nghỉ tập trung tại các xã, thị trấn: Chũ, Quý Sơn, Hồng Giang, Phượng Sơn, Trù Hựu, Tân Sơn, Biển Động, còn lại các xã khác không có hoặc chỉ có những quán ăn bình dân phục vụ nhân dân địa phương, chưa có những điểm chứa được số lượng lớn khách ăn, nghỉ.Ocop là chương trình hướng đến mỗi xã sẽ tạo ra ít nhất một hay nhiều sản phẩm chủ lực, tiến tới xây dựng thương hiệu, mở rộng sản xuất và tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị. Sản phẩm đạt Ocop có thể là đòn bẩy quan trọng trong phát triển kinh tế khu vực nông thôn và thúc đẩy xây dựng nông thôn mới (NTM) và là một yếu tố tích cực trong việc tạo nên các sản phẩm cho phát triển du lịch địa phương. Lục Ngạn là một trong những địa phương dẫn đầu toàn tỉnh trong việc xây dựng các sản phẩm đạt chuẩn Ocop với nhiều sản phẩm nông nghiệp được công nhận đạt chuẩn Ocop. Năm 2019, toàn tỉnh có 15 sản phẩm đạt tiêu chuẩn 4 sao ( tiêu chuẩn cấp tỉnh) thì riêng huyện Lục Ngạn có 7 sản phẩm, bao gồm: Vải thiều Lục Ngạn của hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp và kinh doanh dịch vụ tổng hợp Hồng Xuân; giấm tỏi ớt, giấm vải, giấm táo, giấm táo mèo của Công ty TNHH Thương mại Ngân Giang; mỳ chũ Green của HTX sản xuất kinh doanh tiêu thụ mỳ Trại Lâm, xã Nam Dương; mỳ chũ Xuân Trường của HTX Mỳ chũ Xuân Trường (Lục Ngạn) Ngoài ra Lục Ngạn còn có 1 sản phẩm 3 sao. Năm 2020, Lục Ngạn đang tiếp tục xây dựng các sản phẩm Vài sấy Phì Điền, đồ đóng hộp của công ty XNK Toàn Cầu tham gia đánh giá sản phẩm Ocop cấp tỉnh. Tỉnh Bắc Giang định hướng xây dựng 3 sản phẩm đạt tiêu chuẩn Ocop 5 sao ( tiêu chuẩn quốc gia) thì huyện Lục Ngạn được chọn 2 sản phẩm là Mỳ Chũ và Vải thiều Lục Ngạn.Việc xây dựng được nhiều các sản phẩm đạt tiêu chuẩn xếp hạng Ocop sẽ là nguồn lực mới để Lục Ngạn khai thác, tạo sức bật cho phát triển kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh chịu tác động của dịch Covid-19. Sản phẩm Ocop sẽ dễ dàng tạo được thương hiệu và uy tín trên thị trường. Tạo ra chuỗi giá trị hàng hoá để khai thác cho xây dựng các sản phẩm phục vụ nhu cầu mua sắm của khách du lịch. Hoạt động du lịch có thể khai thác các thương hiệu, sản phẩm đạt Ocop để tạo ra các sản phẩm du lịch đặc trưng như khi tổ chức các tour du lịch vườn đồi gắn với việc tổ chức cho du khách tham gia trải nghiệm quy trình sản xuất các sản phẩm tiêu biểu đạt chuẩn sẽ tạo sự thích thú, tò mò cho du khách. Hoặc tổ chức các quầy hàng bán sản phẩm Ocop để phục vụ nhu cầu mua sắm cho khách du lịchVề tiềm năng du lịch dựa vào cộng đồng thì Lục Ngạn là địa phương có tỷ lệ nhà kiên cố cao, chiếm 60%, nhiều biệt thự nhà vườn đẹp, có đầy đủ các điều kiện về trang thiết bị phục vụ khách (chăn, màn, thiết bị nghe nhìn), công trình vệ sinh đảm bảo tiêu chuẩn; đủ điều kiện xây dựng làm cơ sở lưu trú du lịch (Homestay) đón được từ 5 đến 10 du khách, phục vụ ăn, uống, nghỉ ngơi tham quan, trải nghiệm. Phát triển du lịch sẽ có tác động tích cực đối với đời sống dân cưKhi du lịch phát triển cộng đồng cư dân địa phương sẽ có nguồn thu nhập bền vững nhờ tham gia vào chuỗi phục vụ hoạt động du lịch như sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ, cung ứng các dịch vụ tham quan, giải trí, bán các sản phẩm nông nghiệp địa phương hoặc nguồn thu từ việc cho thuê đất…Dịch vụ địa phương được cải thiện, ý thức bảo tồn văn hoá bản địa được nâng cao nhằm phục vụ các hoạt động du lịch và tạo ra các chuỗi giá trị văn hoá, kinh tế, việc bảo vệ cộng đồng và môi trường được quan tâm. Theo khảo sát, tại Lục Ngạn, hoạt động du lịch dựa vào nông nghiệp mới bắt đầu được khai thác nhỏ lẻ với các nhóm tự phát và thường đi trong ngày. Năm 2019 Lục Ngạn thu hút khoảng trên 50 ngàn lượt khách chủ yếu thăm thân, thăm vùng cây ăn quả, các làng nghề truyền thống, trải nghiệm và tiêu thụ nông sản. Khách chủ yếu đi trong ngày, chưa dừng lại nghỉ đêm ( lượng khách tập trung nhiều vào mùa vải thiều, cam bưởi và khu vực các hồ Cấm Sơn, Khuôn Thần. Doanh thu du lịch năm 2019, đạt khoảng 7,5 tỷ đồng. Đây là những con số khá khiêm tốn so với tiềm năng du lịch phong phú của huyện Lục Ngạn.Các dịch vụ vui chơi giải trí, mua sắm, quầy bán hàng lưu niệm phục vụ du khách chưa hình thành; Tuyến quốc lộ 31 hiện nay xuống cấp nghiêm trọng, đường hẹp và xấu. Vào mùa thu hoạch, nhất là mùa vải đường thường xuyên ách tắc gây khó khăn cho việc tổ chức các tour du lịch đến Lục Ngạn. Nhiều người dân chưa mặn mà với việc đầu tư cho các hoạt động tổ chức đón khách du lịch. Mới có 1 mô hình du lịch trải nghiệm vườn quả đầu tiên của Trung tâm Trải nghiệm Green Dream được triển khai thực hiện tại xã Thanh Hải. Trung tâm này tổ chức các tour 1 ngày và tour 2 ngày 1 đêm với các hoạt động tham quan trải nghiệm các vườn quả ngọt mùa cam bưởi, hái và thưởng thức trái cây, ngồi xe trâu tham quan miệt vườn cây trái sum xuê, tham quan vườn sinh vật cảnh, tham quan mô hình nuôi ong, mô hình sản xuất mỳ Chũ thương phẩm và mua các sản phẩm nông nghiệp cây trái, làng nghề.... Mô hình bước đầu đã nhận được sự ủng hộ của đông đảo du khách và các công ty lữ hành từ Hà Nội…và thu hút được sự quan tâm của người dân địa phương.
Khách đến Lục Ngạn mùa cam bưởi 2019Cần các giải pháp đồng bộ để du lịch dựa vào nông nghiệp phát triển
Lục Ngạn là một địa phương giàu tài nguyên để khai thác phát triển du lịch gắn với nông nghiệp, nông thôn một cách bền vững và hiệu quả. Tuy nhiên đến nay du lịch Lục Ngạn nói chung chưa phát triển. Để việc khai thác hạ tầng nông thôn và các sản phẩm Ocop của huyện Lục Ngạn phục vụ cho phát triển du lịch, giúp du lịch phát triển thành ngành kinh tế quan trọng của địa phương, cần tập trung thực hiện một số giải pháp đồng bộ:
1. Cần sự lãnh đạo của các cấp ủy, đảng, chính quyền từ huyện đến cơ sở, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành, đoàn thể trong việc tuyên truyền nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của phát triển nông nghiệp theo hướng an toàn, bền vững gắn với phát triển du lịch.
2. Khi quy hoạch xây dựng nông thôn mới phải giữ được khoảng không gian cho sự giao lưu giữa du khách với người nông dân cũng như những hoạt động trải nghiệm nông thôn, nông nghiệp, giới thiệu sản phẩm nông nghiệp sạch, ẩm thực đặc trưng. Đồng thời, thu hút doanh nghiệp vào phát triển homestay, các dịch vụ giải trí, nhà hàng ở các làng quê, tạo sự khác biệt so với các loại hình du lịch khác.
3. Lựa chọn các điểm có tiềm năng để kêu gọi xúc tiến đầu tư, thành lập các Hợp tác xã dịch vụ du lịch để tăng cường nguồn lực, đa dạng hóa các dịch vụ, sản phẩm du lịch tại Kế hoạch số 4359/KH-UBND ngày 01/10/2020 của UBND tỉnh về hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng giai đoạn 2021 – 2025. Chọn các điểm có giao thông thuận tiện để có thể xây dựng kết hợp các tour du lịch tâm linh, làng nghề truyền thống, vùng cây ăn quả thuận tiện như: Thôn An Phú xã Mỹ An; Thôn Hoa Quảng (Đồng Quýt) xã Tân Mộc; Thôn Giành Mới xã Quý Sơn; Thôn Bồng 1, xã Thanh Hải; Thôn Ngọt, xã Hồng Giang; Thôn Sàng Bến, xã Tân Quang; Thôn Mịn Con (xã Trù Hựu) Thôn Bắc Hoa, xã Tân Sơn.
4. Vận động nhân dân tích cực tham gia các phong trào trồng cây xanh, cây bóng mát, hoa, cây cảnh ven các đường liên thôn, liên xã, đường làng ngõ xóm tạo nên cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp để khai thác phát triển thành các điểm check -in phục vụ nhu cầu của du khách.
5. Cần có quy hoạch sản xuất phù hợp, lâu dài, tổ chức quản lý sản xuất theo chuỗi giá trị và liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp trong quá trình hoạt động. Chú trọng sản xuất nông nghiệp xanh, sạch, an toàn đạt các tiêu chuẩn Vietgap, GlobalGap; Nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp hàng hóa; Xây dựng các thương hiệu sản phẩm đặc thù có chất lượng đạt chuẩn Ocop. Đầu tư nâng cao nhãn mác, bao bì sản phẩm, quy cách đóng gói nhằm tạo nên những sản phẩm hàng hóa phục vụ đối tượng khách du lịch mua làm quà khi đến Lục Ngạn.
6. Xây dựng các điểm trưng bày, giới thiệu và bán sản phẩm Ocop và các sản phẩm thủ công truyền thống của địa phương tại trung tâm huyện, các điểm khai thác du lịch. Các điểm này có thể lồng nghép với hình thức quầy thông tin du lịch ( cung cấp thông tin về du lịch địa phương, giới thiệu tiềm năng du lịch tỉnh Bắc Giang thông qua các ấn phẩm, bản đồ du lịch, trưng bày và bán các sản phẩm lưu niệm đặc trưng).
7. Quan tâm bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch: Tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ quản lý và kỹ năng phục vụ khách du lịch gồm nghiệp vụ đón tiếp và phục vụ lưu trú, ăn uống; kiến thức, kỹ năng thuyết minh viên du lịch; kiến thức về bảo vệ môi trường...
8. Đầu tư cho công tác tuyên truyền quảng bá về tiềm năng thế mạnh du lịch nói chung và du lịch gắn với nông nghiệp nói riêng bằng nhiều hình thức
9. Tổ chức khảo sát, đánh giá thực trạng việc phát triển hạ tầng nông thôn mới tại một số điểm có tiềm năng tại Lục Ngạn. Phối kết hợp chặt chẽ với các công ty du lịch để hình thành tour tuyến, đưa khách du lịch đến với các điểm vườn cây ăn quả, liên kết tour, tuyến du lịch với các địa phương lân cận...từ đó nâng tầm du lịch miệt vườn Lục Ngạn, tạo thành một sản phẩm đặc thù của địa phương./.
Hà Yến
