Bảo tàng không chỉ là nơi gìn giữ di sản nói chung mà còn là nơi để gắn kết cộng đồng, hướng tới công chúng vì công chúng trong xã hội đương đại. Do vậy nó cũng dần trở thành một điểm du lịch hấp dẫn thu hút đông đảo khách tham quan, tìm hiểu.
Thực tế, mặc dù bảo tàng có sở hữu bộ sưu tập giá trị đến đâu mà không có người xem thì hiện vật chỉ là những di sản câm lặng; bảo tàng không có khách tham quan thì chỉ là những ngôi đền, tháp mang giá trị vật thể đơn thuần. Chỉ khi phát huy giá trị thực sự của hiện vật thu hút công chúng thì bảo tàng mới khẳng định được vị thế của nó trong đời sống xã hội hiện nay.
Công chúng (khách tham quan) giờ đây không còn hài lòng với việc đến bảo tàng chỉ đơn giản là nhìn ngắm nhìn các hiện vật quý được trưng bày trong các tủ kính. Họ mong muốn có được các cuộc trưng bày mà ở đó họ được tham gia, được thực hành, trải nghiệm cùng các hiện vật, để tìm hiểu kiến thức,thông tin và giải trí. Nghiên cứu nhu cầu lượng khách tham quan cho thấy ngày nay hoạt động trưng bày bảo tàng cần phải ứng dụng khoa học, công nghệ hiện đại để chuyển tải một cách hiệu quả nhất nội dung và thông điệp của trưng bày tới công chúng. Trưng bày bảo tàng cần cung cấp các quan điểm khác nhau, kết nối quá khứ với hiện tại và đảm bảo tính chính xác của thông tin. Đồng thời, các curator (phụ trách tuyển chọn các tác phẩm nghệ thuật trưng bày trong bảo tàng), cán bộ trưng bày phải thực sự sáng tạo để tạo ra các không gian trưng bày đa dạng các hình thức tường thuật, kể chuyện, tương tác để khách tham quan không chỉ thưởng ngoạn hiện vật mà còn có thể trải nghiệm những câu chuyện gắn với hiện vật mà bảo tàng đang nắm giữ; tạo ra các ứng dụng để khách tham quan tham gia, trao đổi và chia sẻ ý kiến, câu chuyện và hiện vật của riêng mình với bảo tàng.
Du khách tham quan Bảo tàng Bắc Giang.
Bắc Giang đã nhận thấy tiềm năng vai trò vị trí quan trọng của hoạt động bảo tàng trong đời sống xã hội văn hóa nói chung và có ý nghĩa lớn đối với hoạt động tham quan du lịch nhằm thu hút du khách. Trên địa bàn tỉnh hiện có 01 bảo tàng công lập cấp tỉnh (Bảo tàng Bắc Giang); 01 bảo tàng chuyên ngành thuộc đơn vị bộ đội đóng quân trên địa bàn (Bảo tàng Quân đoàn 2); 05 nhà truyền thống, nhà trưng bày các huyện: Hiệp Hòa, Tân Yên, Lạng Giang, Yên Thế (riêng huyện Yên Thế có 01 nhà truyền thống của huyện và 01 nhà trưng bày Khởi nghĩa Yên Thế). Thời gian gần đây, hoạt động bảo tàng, nhà trưng bày, nhà truyền thống trên địa bàn tỉnh có nhiều đổi mới về nội dung và hình thức; trong đó, Bảo tàng Bắc Giang là một thiết chế văn hóa quan trọng, nơi lưu giữ, trưng bày giới thiệu các tài liệu, hiện vật phản ánh truyền thống lịch sử, văn hóa Bắc Giang.
Bảo tàng Bắc Giang hiện có 52.285 đơn vị hiện vật, trong đó có nhiều hiện vật, bộ sưu tập hiện vật có giá trị không chỉ đối với tỉnh Bắc Giang mà có ý nghĩa đối với lịch sử văn hóa dân tộc. Ngoài hoạt động trưng bày hiện vật, Bảo tàng Bắc Giang đã tổ chức nhiều hoạt động như: Các cuộc hội thảo khoa học và tọa đàm về các danh nhân, nhân vật lịch sử, các sự kiện, địa điểm lịch sử tiêu biểu tại địa phương; chủ trì và tham gia thực hiện đề tài khoa học; thực hiện nghiên cứu, biên tập xuất bản gần 20 đầu sách, tài liệu khoa học có giá trị về lịch sử văn hóa, các di sản văn hóa địa phương nhằm khẳng định giá trị lịch sử - văn hóa Bắc Giang…
Với phương châm hướng tới sự đổi mới, nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động trên cơ sở tập trung phát triển các nhiệm vụ công tác bảo tồn, bảo tàng. Hoạt động bảo tàng, nhà trưng bày của Bắc Giang đã dần trở thành một trong những điểm du lịch thu hút nhiều khách tham quan, tìm hiểu. Mỗi năm Bảo tàng tỉnh Bắc Giang và Nhà trưng bày Khởi Nghĩa Yên Thế đã thu thút hàng chục nghìn người đến tham quan, nghiên cứu. Nhất là đối tượng học sinh, sinh viên, nhà nghiên cứu đến từ các địa phương trong và ngoài tỉnh, góp phần tích cực vào công tác giáo dục truyền thống văn hóa lịch sử cho cộng đồng.
Thuyết minh tại Nhà trưng bày, Khu lưu niệm 6 điều Bác Hồ dạy Công an Nhân dân, Tân Yên, Bắc Giang.
Tuy nhiên, so với các điểm tham quan khác số lượng khách đến với các bảo tàng, nhà trưng bày chưa cao; Nguyên nhân do công chúng ở địa phương chưa có nhu cầu và thói quen đến bảo tàng để tìm hiểu lịch sử, văn hóa; hoạt động của bảo tàng kém hấp dẫn, chưa thu hút được khách tham quan. Bài toán, làm thế nào để Bảo tàng trở thành điểm đến du lịch nhằm thu hút ngày càng đông khách đến với Bảo tàng là một trong những vấn đề đang được quan tâm. Để bảo tàng trở thành điểm du lịch nhằm thu hút lượng khách tham quan trong thời gian tới thì cần có một số định hướng giải pháp như:
- Đa dạng phong phú về hình thức và nội dung tổ chức các hoạt động dịch vụ, hoạt động trải nghiệm, hoạt động trưng bày hướng tới chủ thể là du khách.
- Đổi mới và đa dạng về công tác tuyên truyền quảng bá các hoạt động của bảo tàng. Cần đưa ra chiến lược quảng bá phù hợp tùy vào điều kiện tình hình cụ thể của địa phương và xu thế mới của thời đại trong công tác xúc tiến quảng bá hình ảnh thu hút khách. Nhất là website của bảo tàng vì đây là một trong những kênh thông tin, truyền thông quan trọng. Trang thông tin này giúp công chúng biết được quá trình hình thành phát triển của bảo tàng, tin tức hoạt động chuyên môn, các cuộc trưng bày chuyên đề...
- Đẩy mạnh công tác phối hợp liên kết với các công ty du lịch, lữ hành trong việc xây dựng tua tuyến biến bảo tàng trở thành điểm đến, điểm dừng chân quen thuộc của du khách, là địa chỉ quan trọng trong hệ thống tour tuyến du lịch.
- Cập nhật ứng dụng các công nghệ hiện đại trong quá trình tương tác. Cập nhật nội dung, hình ảnh hiện vật mới để mã hóa QR code quét trên điện thoại thông minh, đồng thời nghiên cứu, đa dạng hóa các hình thức truyền tải nội dung trưng bày như tích hợp thêm phần thuyết minh audio guide trên app điện thoại để có thể vừa nghe vừa xem hiện vật, thuyết minh đa ngữ qua mã QR bằng cách dịch và thu âm thêm các thứ tiếng..., giúp du khách dễ dàng tiếp cận đầy đủ nội dung thông tin tất cả các hiện vật đang trưng bày./.
