Làng cổ Thổ Hà

Đình Thổ Hà - một công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo

Cách Hà Nội khoảng 48km, làng cổ Thổ Hà thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnhBắc Giang, được coi là mảnh đất “địa linh nhân kiệt," nổi tiếng trong cả nước vớinghề làm gốm và quần thể kiến trúc cổ thuần Việt mang đậm dấu ấn của văn hóađồng bằng Bắc Bộ.

Thổ Hà - Làng nghề vang bóng một thời

Nghề gốm ở Thổ Hà phát triển rực rỡ từ thế kỉ 14. Đây là một trong ba trung tâmgốm sứ cổ xưa nhất của người Việt, bên cạnh làng gốm Phù Lãng (Quế Võ, BắcNinh) và Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội). Sản phẩm của làng nghề này đã có thời nổidanh khắp thiên hạ. Từ lúc có nghề gốm đến đầu những năm 90 của thế kỷ 20, cảlàng chỉ sống bằng nghề gốm. Gốm Thổ Hà mang những nét đặc sắc riêng hiếm cónhư: độ sành cao, không thấm nước, tiếng kêu như chuông, màu men nâu đỏ mịnmàng, ấm áp và gần gũi. Gốm có độ bền vĩnh cửu dù được chôn trong đất, ngâmtrong nước. Làng chỉ làm đồ gốm gia dụng, những chum vại, tiểu sành, chĩnh chõ...Những mảnh gốm còn sót lại trên các bức tường vẫn nguyên hình vẹn trạng, hồngốm như còn đọng mãi. Sự hưng thịnh của nghề gốm đã giúp người dân xây dựngmột quần thể kiến trúc đình, chùa, văn chỉ, cổng làng, điếm bề thế uy nghi.

Thổ Hà - Quần thể kiến trúc cổ thuần Việt

Thổ Hà còn nổi tiếng với những kiến trúc cổ từ nhà cửa đến cổng làng, khu giếng cổđều được làm bằng gạch nung và sành đắp nổi không tráng men. Đặc biệt nơi đâycòn hiện hữu ngôi chùa cổ kính và ngôi đình bề thế - một kiệt tác của kiến trúc cổtruyền Việt Nam.

Cổng nằm ở ngay đầu làng phía trước đình, bên tả là hồ nước rộng, bên hữu có câyđa hàng trăm năm tuổi mang đậm dấu ấn văn hóa của cư dân đồng bằng Bắc Bộ.Ngoài ra trong làng vẫn còn lưu giữ được một số ngôi nhà cổ xây dựng cách đâytrên 100 năm, tiêu biểu cho các ngôi nhà cổ thuộc đồng bằng Bắc Bộ.

Đình Thổ Hà là một ngôi đình nổi tiếng của xứ Kinh Bắc, là bông hoa của nghệ thuậtchạm khắc Việt Nam và được xếp hạng là di tích Kiến trúc, Nghệ thuật cấp Quốcgia. Đình được xây dựng vào năm 1692, thời vua Lê Hy Tông và là một công trìnhkiến trúc quy mô với nghệ thuật điêu khắc độc đáo từng được Viện bảo tàng ViễnĐông Bác Cổ xếp hạng. Ðình thờ thành hoàng làng là Lão Tử và tổ sư nghề gốmÐào Trí Tiến. Đây là ngôi đình cổ thứ hai ở Bắc Giang (sau đình Lỗ Hạnh được xâydựng năm 1576). Đình Thổ Hà tiêu biểu cho không gian tâm linh, văn hóa của ngườiViệt với nét kiến trúc đặc trưng, các mảng chạm khắc thể hiện đề tài “tứ linh, tứquý” hoa lá cách điệu, chim thú và con người. Hiện đình còn lưu giữ được chín tấmbia cổ chứa nhiều giá trị nghiên cứu văn hóa, lịch sử.

Chùa Thổ Hà có tên là “Đoan Minh Tự” là một di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.Chùa xây dựng theo kiểu nội công ngoại quốc, có quy mô lớn, bao gồm cổng tamquan, gác chuông và tiền đường. Tam quan chùa nằm sát sau đình. Gác chuông vàtiền đường được chạm trổ lộng lẫy với các đề tài rồng mây, hoa lá… Trong chùa cótượng Phật tổ Như Lai to lớn và tượng Phật bà Quan Âm ngồi trên tòa sen. Từ tòaTam Bảo theo hai dãy hành lang vào tới Động Tiên, là một công trình kiến trúc hiếmcó. Động tiên đã ghi lại đầy đủ hình ảnh Thích Ca từ lúc mới sinh ra, lúc trưởngthành và khi lìa bỏ kinh thành vào động tu hành đến đắc đạo. Tiếp theo đi qua sânrộng tới nhà Tổ, nơi đây thờ Sư Tổ và các vị sư đã trụ trì tại chùa.

Văn chỉ làng Thổ Hà được xây dựng vào thế kỷ 17, thờ Khổng Tử, Tứ Phối và 72vị tiên hiền… Nơi đây được coi là cái nôi của nền học thức Thổ Hà. Đây cũng là địađiểm thu hút khá đông du khách đến tham quan, nhất là vào mùa thi cử, các sĩ tửđến đây thắp hương, lễ bái với tấm lòng thành kính mong được đỗ đạt hiển vinh.Văn chỉ làng Thổ Hà được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa ngày 28/2/1999.

Vẻ đẹp cổ kính, thuần Việt, sự hồn hậu, mến khách của người dân và lợi thế cáchkhông xa trung tâm thủ đô, làng cổ Thổ Hà đã và đang tạo sức hấp dẫn lớn đối vớidu khách trong và ngoài nước, với những người nghiên cứu về kiến trúc và mỹ thuật,những nghệ sĩ và nghệ nhân đến tham quan và tìm cảm hứng.